تاریخ اقتصاد ایران به بررسی اقتصاد ایران از ابتدا تاکنون به ویژه در دوران معاصر میپردازد. آستانه جنگ جهانی اول، زمان چالشهای نامنظم و گاه خصمانه ناشی از تنشهای داخلی و مداخلات خارجی بهشمار میرفت که اوج آن منازعات گسترده در زمینه اصلاحات مورگان شوستر و اولتیماتوم روسیه به ایران ۱۲۹۰خ/ ۱۹۱۱م. روسیه تزاری به ایران بود. در نتیجه ایران نه فقر فراگیرش نسبت به گذشته کاهش یافت و نه کارگزارانی کارکشته و دلسوز داشت تا برنامه و بودجهای برای اصلاح ساختار بغرنج اجتماعی و اقتصادی کشور تنظیم کنند. به علاوه اینک بیش از هر زمان دیگر جایگاهش در روابط بینالمللی متزلزل شده بود. جمعیت کشور که به دلیل شیوع بیماریهای همهگیر، سوء تغذیه، فقدان امکانات بهداشتی و… به کندی افزایش مییافت، در این سالها به ۱۱ میلیون نفر رسیده بود، بی آنکه توزیع آن بر مبنای ۲۵٪ در شهرها، و ۲۵٪ عشایری و ۵۰٪ روستایی تغییر کند. در سراسر این دوره پرداختها دچار کسری مزمن بود و پیوسته بر میزان بدهیهای خارجی افزوده میشد.
توسعه اقتصادی ایران قبل از سال ۱۹۷۹ بسیار سریع بود. این کشور بهطور سنتی یک جامعه کشاورزی بود کهدر دهه ۱۹۷۰ کشور صنعتی سازی و نوسازی اقتصادی قابلتوجهی را تجربه کرده بود. این سرعت رشد تا سال ۱۹۷۸ به طرز چشمگیری کاهشیافته بود زیرا فرار سرمایه درست قبل از انقلاب ۵۷ به ۳۰ تا ۴۰ میلیارد دلار در سال ۱۹۸۰ آمریکا رسید. 1. ابتدا دولت کنترل همهی صنایع از جمله شرکت ملی نفت و همه بانکهای ایرانی رادر اختیار گرفته و آنها را ملی کرد. قانون اساسی جدید اقتصاد در ۳ تقسیم بخشهای مختلف، یعنی «دولت»، «تعاونی» و «خصوصی» که بیشتر کسب و کار در اختیار دولت قرار میداد. 2. فعالیت دولت جمهوری اسالمی با استفاده از برنامهریزی مرکزی برای کنترل اقتصاد، وجود رهبری انقلاب، رئیسجمهور و مجلس شورای اسلامی در کنار ایجاد برنامههای اجتماعی و اقتصادی ۵ ساله آغاز شد. 3. دولت کنترل قیمتها و یارانهها را در دست گرفت. اهداف بلندمدت دولت از زمان انقلاب عبارتاند از: استقلال اقتصادی، اشتغال کامل و استاندارد راحت برای زندگی شهروندان، اما در پایان قرن بیستم، اقتصاد کشور با موانع بسیاری مواجه شدهاست.
از طرفی طبق گزارشها هماکنون نیز ایران از تهاتر برای تجارت خارجی استفاده میکند و چندان موفقیتی در صادرات نفت ندارد. مرداد سال ۹۹، حسین مدرس خیابانی سرپرست سابق وزارت صنعت، معدن و تجارت گفته بود، «دولت ایران به ناچار برای تجارت با کشورهای دیگر از روشهای منسوخ مثل تهاتر استفاده میکند». و با اشاره به تحریمهای آمریکا گفت استفاده از روشهایی چون تهاتر «برای بسیاری از تجار در سراسر دنیا باورکردنی و قابل تصور نیست». یکی از راهکارهای دولت یازدهم احیای واحدهای راکد و نیمه فعال بود. در آبان ماه ۱۳۹۹، به ادعای سرپرست سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی، ۸۱۹ واحد صنعتی از ابتدای سال ۹۹ در شهرکها و نواحی صنعتی ایران مجدد راه اندازی و احیا شد. بیشترین تعداد واحدهای صنعتی مجدد راه اندازی شده در استان تهران با ۸۴ واحد، استان مازندران با ۶۲ واحد صنعتی و استانهای اصفهان و قم با احیای ۶۱ واحد صنعتی بودهاست. بیست واحد تولیدی نیمه فعال در سال ۹۶ در بروجرد طی این طرح احیا شد و برنامهریزی شده که ۲۰واحد دیگر تا پایان سال ۹۹ در این شهر مجدداً راه اندازی شود.
کما اینکه الان اگر ما خودمان را در ظرف زمانی تا قبل از انتخابات ریاستجمهوری در مذاکرات وین محدود کنیم، حتما محصولش ناقص خواهد بود و دودش به چشم همان جوانی میرود که امروز فکر میکند مذاکره کار درستی است. ما با FATF همان جوری مذاکره کردیم که در برجام گفتوگو کردیم. درواقع توافقی که با FATF کردیم ذیل برجام انجام دادیم. حالا من میگویم که ببینید FATF با ما چه برخوردی کرده؟ FATF ما را در لیست اقدام متقابل قرار داد و بعد برای اینکه ما را تعلیق کند تمام محدودیتهایش را به ما تحمیل کرد و ما پذیرفتیم. خب این عین همان برجام است. من میگویم میخواهیم برویم با FATF گفتوگو کنیم. بسیار خب من میخواهم نظامات شما را قبول کنم. بسیار خب شما هم بپذیر که ما هم شرایطی داریم. FATF تاریخچهای دارد؛ اول فقط مبارزه با پولشویی بود. بعد مقابله با تامین مالی تروریسم هم به آن اضافه شد.
در فهرست گرانترین پایتختهای جهان در سال ۲۰۰۸ میلادی، تهران در پلهٔ آخر قرار داشت. تهران همچنین در فهرست گرانترین شهرهای دنیا و بر مبنای شاخص هزینههای زندگی، در پلّهٔ یکی مانده به آخر جای دارد. گامهای مهم صنعتی شدن تهران در دوران پهلوی اول برداشته شدند. در آن دوران کارخانههای سیمان، بلورسازی، چیتسازی، شرکت دخانیات ایران و صنایع نظامی در پیرامون تهران ساخته شدند. کارخانههایی در زمینهٔ تجهیزات خودرو، برق و الکترونیک، منسوجات، شکر، سیمان و مواد شیمیایی در این شهر واقع شدهاند، تهران همچنین بازار بزرگ فرش و محصولات مبلمان در سراسر ایران است. در جنوب حومهٔ تهران نیز یک پالایشگاه نفت به نام پالایشگاه نفت تهران وجود دارد. در سال ۱۳۹۳ تعداد شرکتهای ثبتشده در ایران از یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد عبور کرد که نیمی از این شرکتهای ثبتشده مربوط به شهر تهران بودند. شهر تهران در سال ۱۳۹۸ خورشیدی بیش از ۶ هزار دکل مخابراتی داشت. گوناگونی پوشاک چرمی یا پیویسی و پلاستیکدار در تولیدیهای پوشاک تهران بسیار بالا بودهاست.
Comments on “تاریخ اقتصاد ایران”